Kompletny przewodnik po wymowie angielskiej (wersja amerykańska)

Samogłoski

W trakcie wymawiania samogłoski nic nie blokuje wydychanego powietrza, a struny głosowe wibrują. By opisać angielskie samogłoski, musimy odnieść się do trzech rodzajów ustawień i wspomnieć o długości samogłosek.

Samogłoska leży pośrodku sylaby. Zależnie od słowa, może być akcentowana (głośniejsza) lub nie. 

W języku angielskim mamy dość wyjątkowe samogłoski: /ə/ zwaną „szwa” (ang. schwa) i – w odmianie amerykańskiej – wersję głoski szwa połączonej z /r/, czyli /ɚ/, które nigdy nie mogą być akcentowane, gdy występują w sylabie bez innej samogłoski. Dość często nie akcentuje się też /ɪ/ wraz z jej odmianą [i], choć ta może też stać w sylabie akcentowanej.

Jak wymawiać po angielsku wybrane samogłoski

Poniżej przedstawiamy 3 samogłoski wraz z poradami dotyczącymi ich wymowy w amerykańskiej odmianie języka angielskiego.

/iː/

Samogłoska /iː/ jest przymknięta, przednia, długa i wymaga rozciągania kącików ust, czyli „uśmiechu”. Żeby wymówić ją prawidłowo, musisz zrobić trzy rzeczy. Po pierwsze, otwórz usta tylko trochę. Między rozchylonymi wargami powinno być niewiele przestrzeni, podobnie między górnymi a dolnymi zębami. Po drugie, przesuń język tak, by jego koniec dotykał od tyłu dolnych zębów, a jego górna część była bardzo blisko podniebienia. Następnie dotknij kciukiem i palcem wskazującym kącików ust i uśmiechnij się tak, by poczuć, jak oddalają się od siebie. Możesz to również zaobserwować w lustrze. Teraz przez parę sekund wymawiaj dźwięk, który wymaga takiego ustawienia. Powinno ci wyjść bardzo długie [iiii], czyli przesadzona nieco wersja /iː/. W języku polskim nie mamy długich samogłosek, więc pamiętaj, by /iː/ było odpowiednio długie w zależności od tego, jak szybko mówisz. Jak inne samogłoski, /iː/ nie zawsze jest identycznej długości – zależy to od sąsiadujących dźwięków.

Miejsca, w których występuje /iː/

• na początku słowa: easy, eat, Eve, east, evening
• po spółgłosce (jednej lub więcej): seek, leak, peel, cheese, speak, sweet, street
• na końcu słowa: be, me, tea, she, free, spree

Możliwe błędy

• skracania wymowy do polskiego /i/ lub angielskiego [i] (angielskie [i] jest częścią innej kategorii, czyli fonemu wraz z /ɪ/), niewystarczającego „uśmiechu” lub ustawienia języka ku przodowi, przez co /iː/ może wybrzmieć podobnie do /ɪ/, szczególnie gdy samogłoska jest również zbyt krótka,
• przesunięcia języka za daleko ku górze tak, że brzmi to jak [ij]. Jeżeli wymawiasz angielski wyraz key /kiː/ i polski wyraz kij i słyszysz, że brzmią tak samo, być może popełniasz ten błąd.

/æ/

Samogłoska /æ/ jest krótka, otwarta, przednia i niezaokrąglona. By wymówić /æ/, najpierw ułóż język w pozycji przedniej, otwórz usta szeroko lecz wygodnie i rozciągnij kąciki ust jak przy głoskach [i] lub /iː/, lecz nie „uśmiechaj” się. Możesz zacząć od polskiego /ɛ/, czyli „e”, i otwierać usta coraz szerzej aż do głoski /æ/. Nie podnoś języka ku podniebieniu – w przeciwnym razie wymówisz inną głoskę. Często spotykana porada, żeby połączyć wymowę polskich samogłosek „a” i „e”, jest nieskuteczna – skutkuje wymówieniem niewystarczająco przedniej głoski. 

Co prawda w niektórych wyrazach angielska wymowa wymaga użycia /ɑː/, a amerykańska /æ/, w wielu innych głoska /æ/ występuje w obu odmianach, np. gas, mass, cat, mat, rat, Max, Jack, Paris. 

Miejsca, w których występuje /æ/ 

• na początku wyrazu: apple, ash, atom, Alex, ant
• po spółgłosce/spółgłoskach: bat, back, sack, spam, crash, pram, track, strap 

Możliwe błędy 

• cofanie języka i wymawianie polskiego [a] lub angielskiego /ʌ/, np. bat brzmi jak but lub polski wyraz bat 
• unoszenie języka, przymykanie ust i w rezultacie wymawianie polskiego lub angielskiego /ɛ/, np. pat brzmi jak pet lub polski wyraz pet 
• unoszenie tylnej części języka tak, że zamiast /æ/ słychać polskie nosowe „ę” [ɛ̃], szczególnie przed /n/ w wyrazach man, pan, pants, angry 
• wymawianie /æ/ na końcu wyrazu: wyrazy sofa, pasta, panda, Ada mają na końcu głoskę /ə/, nie /æ/ Wyżej wspomniana wymowa /ɛ/ zamiast /æ/ występuje co prawda jako cecha regionalna, lecz osobom uczącym się języka angielskiego jako obcego zaleca się odróżnianie tych dwóch głosek.

/ə/

Samogłoska /ə/ jest krótka, średnia, środkowa i ma własną nazwę – „szwa”. W przeciwieństwie do innych, tzw. pełnych, samogłosek /ə/ występuje tylko w sylabach nieakcentowanych (o ile nie jest częścią akcentowanego dyftongu w wymowie brytyjskiej). Dlatego nie można wymawiać jej tak mocno jak samogłosek w sylabach akcentowanych. Wymowa angielska /ə/ jest bardzo prosta. Najpierw rozluźnij wszystkie mięśnie twarzy, ułóż język w rozluźnionej pozycji środkowej i otwórz usta jak do wymowy angielskiego /ɛ/ lub nieco mniej niż do polskiego „e” /ɛ/. Usta nie mogą być rozciągnięte jak przy uśmiechu, lecz rozluźnione. Możesz spojrzeć w lustro i zobaczyć, że robisz minę człowieka, który czegoś nie zrozumiał i nie wie, co powiedzieć. Powiedz głoskę /ə/ bez przesuwania języka lub używania mięśni twarzy i pamiętaj, że powinna być krótka. Jeśli brzmi ona jak polskie „y” /i/, oznacza to, że język jest przesunięty do przodu i usta są zbyt przymknięte. Jeśli głoska brzmi zbyt podobnie do polskiego „e” /ɛ/, wówczas język

jest przesunięty do przodu i usta otwarte są za szeroko.

Miejsca, w których występuje /ə/

• na początku wyrazu: about, among, attack
• po spółgłosce/spółgłoskach: w pierwszej sylabie wyrazów confirm, machine,
• w ostatnich dwóch sylabach wyrazów vegetable, comfortable
• na końcu wyrazu: sofa, pizza, banana

Dodatkowo warto wspomnieć, że angielszczyzna amerykańska, w której /r/ występuje

po samogłoskach, zawiera odmianę głoski /ə/ połączonej z /r/, oznaczaną symbolem

/ɚ/. Występuje ona na końcu wyrazów actor, better, error.

Możliwe błędy

Angielska ortografia zapisuje /ə/ na wiele różnych sposobów: „a” w along, Poland, „e”

w enemy, „i” w family, „o” w contain, „u” w suggest i wiele innych. Stąd najczęstszym

problemem jest wymowa innej samogłoski zamiast /ə/, np. /ɛ/, /ʌ/, /æ/, /ɒ/, /ʊ/.

Opanuj wymowę z SuperMemo

Jeśli chcesz poznać wszystkie angielskie samogłoski, sięgnij po kurs amerykańskiej wymowy od SuperMemo.

Dyftongi

Pod względem długości dyftongi są podobne do samogłosek długich. By wymówić dyftong, należy zacząć wymowę od ustawienia dostosowanego do jednej samogłoski i w trakcie jej wymawiania szybko przejść do ustawienia dostosowanego do innej samogłoski. Angielskie dyftongi dzielimy na takie, które kończą się w okolicy pozycji przymkniętej przedniej (/aɪ/, /eɪ/, /ɔɪ/), kończące się w okolicy pozycji przymkniętej tylnej ( /aʊ/, /əʊ/ oraz /aʊ/, /oʊ/) i kończące się w pozycji średniej i centralnej ( /eə/, /ɪə/, /ʊə/). Widać tu, że głoska szwa /ə/ jest częścią niektórych dyftongów i wówczas może stać w sylabie akcentowanej.

Jak się wymawia po angielsku wybrane dyftongi 

Poniżej przedstawiamy 3 dyftongi wraz z poradami dotyczącymi ich wymowy w amerykańskiej odmianie języka angielskiego.

/aɪ/

Dyftong /aɪ/ zaczyna się otwartą, prawie przednią samogłoską /a/ i kończy samogłoską /ɪ/, która jest między pozycją przymkniętą a średnią i między przednią a środkową. Wymowa po angielsku pierwszej głoski dyftongu nie jest trudna, jako że jest ona zbliżona do polskiej samogłoski /a/. Po wymówieniu /a/ przesuń język nieco w przód, przymknij usta i ustaw szerzej kąciki ust, choć nie tak jak do [i], i wymów /ɪ/. Najpierw wymawiaj obie głoski osobno: [a, ɪ, a, ɪ]. Teraz wymów długie /a/ i stopniowo zmieniaj ustawienia języka, żuchwy i warg do /ɪ/. Angielskich dyftongów nie należy wymawiać zbyt szybko: wymowa części blisko /a/ powinna trwać dłużej niż końcowego /ɪ/.

Miejsca, w których występuje /aɪ/

• na początku wyrazu: I, ice, ivy, island, idea
• po spółgłosce/spółgłoskach: like, ride, time, bright, fright, spider
• na końcu wyrazu: buy, guy, tie, fly, try, dry, spy, why, w nazwach liter I i Y
• przed głoską /ə/ w odmianie brytyjskiej lub /ɚ/ w amerykańskiej: fire, hire, wire, tired
• opcjonalnie /aɪ/ lub /ɪ/ w pierwszej sylabie wyrazów either, neither, direct, director

Możliwe błędy

• zaczynanie od zbyt przedniej głoski, czyli /æ/ zamiast /a/
• wymawianie polskiego /aj/ z bardzo krótką samogłoską i półsamogłoską /j/ zamiast /ɪ/; w ten sposób die brzmi jak polski wyraz daj, guy jak polski wyraz gaj
• mylenie dyftongów /aɪ/ i /eɪ/ w pokrewnych wyrazach, np. w parach lie i lay, rise i raise, gdzie pierwsze słowo zawiera /aɪ/, a drugie /eɪ/
• mylenie /aɪ/ i /ɪ/ w wyrazach o identycznej pisowni, np. czasownik wind zawiera /aɪ/, a rzeczownik wind samo /ɪ/

/eɪ/

Dyftong /eɪ/ zaczyna się średnią przednią samogłoską /e/ i kończy samogłoską /ɪ/, która jest między pozycją przymkniętą a średnią i między przednią a środkową. By wymówić pierwszą samogłoskę, najpierw wymów polską głoskę “e” /ɛ/, lecz z żuchwą ustawioną wyżej tak, by samogłoska była mniej otwarta. Wargi powinny być ustawione dość szeroko, lecz nie tak jak do [i]. Docelowa samogłoska jest bardziej przymknięta niż angielska /ɛ/ w wyrazie dress, lecz wymówienie prawidłowego angielskiego (nie polskiego) /ɛ/ na początku nie jest właściwie błędem. Po wymówieniu /e/ przymknij usta bardziej, pamiętając o dość szerokim ustawieniu warg i wymów /ɪ/. Najpierw wymawiaj obie głoski osobno: [e, ɪ, e, ɪ]. Teraz wymów długie /e/ i stopniowo zmieniaj ustawienia żuchwy i języka do /ɪ/. Angielskich dyftongów nie należy wymawiać zbyt szybko: wymowa części blisko /e/ powinna trwać dłużej niż końcowego /ɪ/. 

Miejsca, w których występuje /eɪ/ 

• na początku wyrazu: ace, aid, age, ape, April, nazwie litery A 
• po spółgłosce/spółgłoskach: lake, rain, take, pray, brake, afraid, straight • na końcu wyrazu: bay, day, hay, lay, pay, tray, spray 
• przed głoską /ə/ w odmianie brytyjskiej lub /ɚ/ w amerykańskiej: player, slayer 
• w miejscu krótkiego /e/ lub /ɛ/ w wielu zapożyczeniach z języka francuskiego: café, fiancé, chalet, ballet, beret, bouquet 

Możliwe błędy 

• zaczynanie od zbyt otwartej polskiej samogłoski “e” /ɛ/ 
• wymawianie polskiego /ɛj/ z bardzo krótką samogłoską i półsamogłoską /j/ zamiast /ɪ/; w ten sposób, szczególnie przy dodatkowych błędach w spółgłoskach, lay brzmi jak polski wyraz lej, hay jak polskie hej, hey now jak hejnał itp. 
• mylenie dyftongów /eɪ/ i /aɪ/ w wyrazach pokrewnych (lay, lie) oraz o podobnej pisowni (rate, rite) • mylenie /eɪ/ i innych samogłosek zapisanych literą “a”, np. Amy, acorn, atheist, atypical, April zaczynają się od /eɪ/, nie /æ/ czy /ɑː/

/oʊ/

Dyftong /oʊ/ zaczyna się zaokrągloną, średnią, środkową samogłoską bliską głoski /ɔː/ i kończy zaokrągloną samogłoską /ʊ/, która jest między pozycją przymkniętą a średnią i między tylną a środkową. By wymówić pierwszą samogłoskę, wymów półotwarte tylne polskie „o” /ɔ/ i stopniowo przymykaj żuchwę w kierunku pozycji jak do polskiego /u/, pamiętając o zaokrąglonej pozycji warg. W mniej więcej jednej czwartej odcinka między polskim „o” /ɔ/ a polskim /u/ odnajdziesz pierwszą głoskę, czyli /o/. Po wymówieniu /o/ przymknij nieco usta i utrzymuj je w pozycji zaokrąglonej, choć nie tak jak do polskiego /u/, i wymów /ʊ/. Najpierw wymawiaj obie głoski osobno: [o, ʊ, o, ʊ]. Teraz wymów /o/ i stopniowo zmieniaj ustawienia języka, żuchwy i warg do /ʊ/. Angielskich dyftongów nie należy wymawiać zbyt szybko: wymowa części blisko /o/ powinna trwać dłużej niż końcowego /ʊ/.

Miejsca, w których występuje /oʊ/

• na początku wyrazu: own, oak, old, open
• po spółgłosce/spółgłoskach: coach, spoke, cold, donut
• na końcu wyrazu: so, no, grow, flow w sylabie nieakcentowanej: w wyrazach (okay, cooperate), frazach (no way!, oh no!)
• przed samogłoską /ɚ/: lower, blower, slower

Możliwe błędy

• wymawianie polskiego „oł” /ɔw/ z bardzo krótką tylną samogłoską i półsamogłoską „ł” /w/ zamiast /ʊ/
• wymawianie nosowego „ą” /ɔ̃/ w wyrazach don’t, won’t
• wymawianie polskiego „o” /ɔ/: np. w wyrazach gol, walkower, broker, dżoker, cola zapożyczonych z angielskich goal, walkover, broker, joker, cola, spolszczona wymowa zawiera głoskę /ɔ/, a oryginalna /oʊ/
• wymawianie polskiego „o” /ɔ/ zamiast /oʊ/ w nazwach Poland, Polish

Opanuj wymowę z SuperMemo

Jeśli chcesz poznać wszystkie dyftongi samogłoski, sięgnij po kurs amerykańskiej wymowy od SuperMemo.

Spółgłoski

Podstawową cechą spółgłosek jest utworzenie przeszkody dla wydychanego powietrza, co pozwala na wymówienie dźwięku innego niż samogłoska. Zależnie od miejsca i sposobu utworzenia takiej przeszkody wyróżniamy kilka kategorii. 

Każda spółgłoska jest dźwięczna lub bezdźwięczna. Gdy w trakcie wymowy spółgłoski wprawia się struny głosowe w drżenie, np. przy /v/ lub /b/, wymawia się spółgłoskę dźwięczną. Gdy nie użyje się strun głosowych, wymówi się odpowiednio /f/ i /p/ (spółgłoski bezdźwięczne). W swych podstawowych odmianach niektóre spółgłoski angielskie są dźwięczne, np. /m/, /n/, /l/, niektóre inne tworzą pary różniące się tylko dźwięcznością, np. /s/-/z/.

Jak wymówić wybrane spółgłoski

Poniżej przedstawiamy 3 spółgłoski wraz z poradami dotyczącymi ich wymowy w amerykańskiej odmianie języka angielskiego.

/p/

Spółgłoska /p/ jest zwarta, dwuwargowa i bezdźwięczna. By wymówić /p/, najpierw opuść nieco szczękę tak, by górne i dolne zęby się nie stykały, a język leżał za dolnymi zębami i nie dotykał ani górnych zębów, ani podniebienia. Zamknij usta całkowicie. Wargi nie powinny być ani rozszerzone, ani zaokrąglone. Zamiast zrobić wydech nosem, skieruj nieco wydychanego powietrza do jamy ustnej i otwórz szybko usta tak, by uwolnić powietrze pod zwiększonym ciśnieniem i w ten sposób wymówić /p/. Ponieważ jest to spółgłoska bezdźwięczna, nie używaj do tego strun głosowych. W języku polskim występuje /p/, więc zwykłe angielskie /p/ nie powinno być trudne.

Trudność może sprawiać /p/ z przydechem, zapisywane [ph]. Na początku sylaby akcentowanej lub słowa angielskie /p/ jest wymawiane z większą mocą. Weź do ręki niewielką kartkę papieru i ustaw ją kilka centymetrów od ust. Jeśli powiesz /p/ odpowiednio mocno, czyli wypuścisz powietrze szybciej, kartka powinna się nieco poruszyć. Kartka nie powinna się poruszyć, gdy wymówisz „zwykłe” /p/.

Miejsca, w których występuje /p/

• wersja z przydechem [ph] na początku słowa: pin, pan, pit, pot
• bez przydechu na początku słowa między spółgłoską a samogłoską: spin, span, spit, spot
• między samogłoskami: happy, nappy, floppy, hoping
• na końcu słowa lub przed ostatnią spółgłoską w słowie: lap, deep, stop, maps, chips, kept

Możliwe błędy

• wymowa zbyt słaba, przez co /p/ może brzmieć podobnie do ubezdźwięcznionej wersji /b/
• wymowa [ps] i [pt] na początku sylaby (tu: słowa), na co nie pozwalają reguły angielskiej wymowy, np. w wyrazach psychology, psychiatry (oba prawidłowo wymawiane przez /s/), pterodactylus (prawidłowo wymawiane przez /t/)

/t/

Spółgłoska /t/ jest zwarta, dziąsłowa i bezdźwięczna. By wymówić /t/, najpierw opuść nieco żuchwę tak, by górne i dolne zęby się nie stykały. Wargi nie powinny być ani szerokie, ani zaokrąglone. Teraz podnieś język tak, by dotykał dziąseł (wału dziąsłowego) nieco z tyłu w porównaniu z polskim /t/ i blokował przepływ wydychanego powietrza. Zamiast zrobić wydech nosem, skieruj nieco powietrza na język i szybko odsuń go od dziąsła. Nie używaj wibracji strun głosowych, podobnie jak przy polskim /t/.

Na początku sylaby akcentowanej lub wyrazu /t/ wymawia się z przydechem (angielski fonetycznie: [th]), czyli mocniej niż zwykle. Jeśli wymówisz wyraz top, w którym /t/ jest jedyną spółgłoską na początku sylaby, /t/ powinno być mocniejsze niż w wyrazach stop lub pot.

Miejsca, w których występuje /t/

• na początku wyrazu, gdzie jest [th] z przydechem: tea, too, tell, teach, turkey
• po samogłosce lub spółgłosce: atom, item, steam, stay, actor
• w zbitce /tr/, gdzie brzmi nieco podobnie do /tʃ/: tree, tray, trip, street, pantry
• na końcu wyrazu: cat, let, sweet, boat, about

W niektórych słowach użytkownicy angielszczyzny amerykańskiej zastępują /t/ głoską zwaną dźwięczną uderzeniową dziąsłową [ɾ]. Wymawia się je przez pojedyncze uderzenie końcem języka o wał dziąsłowy – tak też często wymawiamy polskie /r/, szczególnie, gdy mówimy szybko. Taka jest również wymowa /r/ np. w dialektach szkockich i irlandzkich języka angielskiego. Głoski [ɾ] w miejscu /t/ używa się w środku wyrazu między samogłoską akcentowaną a nieakcentowaną, szczególnie /ə/ lub /ɚ/: latter, butter, whatever, city. Czasem po głosce [ɾ] następuje samogłoska akcentowana, np. /aʊ/ w get out.

Możliwe błędy

• wymawianie /t/ bez przydechu tam, gdzie jest wymagany
• wymawianie polskiego /t/, w którym koniec języka często dotyka górnych zębów
• mylenie głosek [ɾ] i /d/, np. wymawianie writer jak rider
• wymawianie /tr/ identycznie jak /tʃ/, np. trip jak chip, truck jak Chuck
• wymawianie /t/ w wyrazach zawierających niemą literę „t”: listen, castle,
• whistle, ballet, duvet

/k/

Spółgłoska /k/ jest zwarta, miękkopodniebienna i bezdźwięczna. By wymówić /k/, najpierw opuść nieco żuchwę tak, by górne i dolne zęby się nie stykały. Wargi nie powinny być ani szerokie, ani zaokrąglone. Teraz podnieś środkową część języka tak, by język dotykał podniebienia miękkiego i blokował przepływ wydychanego powietrza. Zamiast zrobić wydech nosem, skieruj nieco powietrza na język i szybko odsuń go od podniebienia miękkiego. Nie używaj wibracji strun głosowych, podobnie jak przy polskim /k/.

Na początku sylaby akcentowanej lub wyrazu /k/ wymawia się z przydechem (fonetycznie angielski: [kh]), czyli mocniej niż zwykle. Jeśli wymówisz wyraz cool, w którym /k/ jest jedyną spółgłoską na początku sylaby, /k/ powinno być mocniejsze niż w wyrazach school lub Luke. Warto wspomnieć, że spółgłoska /g/ nie ma przydechu, więc w parze wyrazów cold i gold głoskę /k/ wymawiaj mocniej niż /g/.

Miejsca, w których występuje /k/

• na początku wyrazu, gdzie jest [kh] z przydechem: key, case, cat, call, California
• po samogłosce lub spółgłosce: scream, sky, actor, octopus, occur
• na końcu wyrazu: bake, make, back, look, task

Możliwe błędy

• wymawianie /k/ bez przydechu tam, gdzie jest wymagany
• błędne odczytywanie liter “ch”, np. wyrazy ache, choir, psychiatry zawierają /k/, nie /tʃ/
• wymawianie /k/ w wyrazach zawierających niemą literę „k”: np. wyrazy knee, know, knowledge, knife zaczynają się głoską /n/

Opanuj wymowę z SuperMemo

Jeśli chcesz poznać wszystkie angielskie samogłoski, sięgnij po kurs amerykańskiej wymowy od SuperMemo. Do wyboru masz amerykańską i brytyjską odmianę języka, aby pomóc Ci mówić jak native w każdym zakątku świata.